Smary i środki chemiczne w naprawach układów hamulcowych

Środki do mycia hamulców i ich części 

Mycie hamulców gorącą wodą pod ciśnieniem 

Mycie środkami chemicznymi - wady i zalety 

Zalety mycia hamulców z użyciem specjalnego płynu:

1. Jest proste i poręczne, a myte części szybko wysychają.

2 Usuwa zanieczyszczenia:

- smarami i olejami,

- płynem hamulcowym,

- asfaltem,

- pyłem ze zużytych okładzin ciernych.

Czyści również paski klinowe z trudno usuwanych zanieczyszczeń. Nafta lub czysta benzyna nie jest w stanie rozpuścić tych wszystkich zanieczyszczeń.

3. Odtłuszcza elementy elektryczne i części przed malowaniem lub klejeniem.

Wady:

1. Mimo zapewnień i starań producentów, opary tych środków są szkodliwe dla zdrowia. Na wszystkich opakowaniach jest umieszczone żądanie zapewnienia dobrego przewietrzania pomieszczenia i ostrzeżenia przed niebezpieczeństwem wybuchu zgromadzonych par. W przypadku braku dobrego przewietrzania może nastąpić podrażnienie oczu i dróg oddechowych. Dlatego, jeśli firma specjalizuje się w naprawach hamulców, szczególnie pojazdów ciężarowych, lepiej pomyśleć o zakupie urządzenia myjącego części hamulców gorącą wodą, pod ciśnieniem.

2. Podczas mycia, pył ze startych okładzin ciernych nie zostaje trwale związany. Środek w czasie mycia zapewnia (przynajmniej powinien), że pył ten nie jest rozpylany w powietrze, ale po odparowaniu środka, zmyty pył, a ściślej szkodliwe dla ludzi jego drobne w włókienka, ponownie przedostają się do powietrza w warsztacie.

Stosując płyn do mycia hamulców należy:

Dobrać wielkość opakowania do potrzeb. Przy przewidywanym większym zużyciu, zamiast opakowań typu aerozol,należy stosować dozowniki wielokrotnego użytku, a kupować tylko sam środek myjący.

W przypadku trudno usuwalnych zanieczyszczeń, należy dodatkowo użyć szmatki lub szczotki drucianej (pomocne są małe, wąskie szczotki druciane do czyszczenia zacisków hamulcowych),

Przy czyszczeniu hamulców,elementy gumowe, jeśli są dobrej jakości, nie powinny ulec uszkodzeniu. Jednak wielu producentów ostrzega, by sprawdzić odporność elementów gumowych na środek do mycia. Jeśli jednak środek ma być użyty też do czyszczenia powierzchni lakierowanych lub tworzyw sztucznych, to bezwzględnie trzeba przeprowadzić próbę odporności na ten środek.

Smary do ruchomych elementów hydraulicznych układów hamulcowych i sterowania sprzęgłem

Są to specjalne smary, które nie wchodzą w niepożądane reakcje z płynami hamulcowymi. Jeśli ich nadmiar dostanie się do układu hamulcowego, nic się nie stanie - rozpuszcza się.

Cele stosowania tych środków są następujące:

- ułatwienie montażu elementów i obniżenie tarcia pomiędzy nimi podczas pracy,

- ochrona powierzchni współpracujących elementów przed korozyjnym oddziaływaniem wody zawartej wpłynie hamulcowym,

- zmniejszenie ryzyka zablokowania współpracujących elementów układu hydraulicznego.

Szczególnie dwa ostatnie punkty są istotne. Woda zawarta w płynie hamulcowym, powoduje korozję powierzchni współpracujących elementów, a warstwa korozji zmniejsza luz pomiędzy nimi.Tłoczek w cylinderku hamulca bębnowego lub zacisku hamulca tarczowego, w następstwie korozji, porusza się coraz ciężej. Ponadto, jeśli rośnie temperatura tłoka i zacisku hamulca tarczowego lub tłoczków i cylinderka hamulca bębnowego, to zmieniają się wymiary tych części. Gdy luz pomiędzy nimi zmniejsza się, to rośnie ryzyko zablokowania się tłoka zacisku hamulcowego lub tłoczka cylinderka hamulcowego. Ponieważ warstwa rdzy zmniejsza luz pomiędzy współpracującymi, wymienionymi elementami, więc ryzyko zablokowania rośnie. Z wymienionych przyczyn wynika konieczność stosowania takich smarów.

Smary do elementów hydraulicznych układów hamulcowych sterowania sprzęgłem, służą do pokrywania wszystkich współpracujących części w czasie montażu, które mają kontakt z płynem hamulcowym.

Po umyciu, zweryfikowaniu i ewentualnym ich polerowaniu (celem usunięcia śladów korozji, można polerować powierzchnię walcową tłoka zacisku hamulcowego cylinderka hamulcowego oraz wewnętrzną powierzchnię cylinderka hamulcowego: nie należy polerować powierzchni gniazda zacisku hamulcowego, współpracującej z tłokiem hamulcowym bo nie ma możliwości prawidłowego wykonania tej czynności, przed montażem podzespołów układu hydraulicznego , należy pokryć cienką warstwą takiego smaru wymienione poniżej części.

1. W zacisku hamulca tarczowego (fot. 1):

- wewnętrzne powierzchnię osłony tłoka A,

- pierścień uszczelniający B,

- powierzchnie C - wewnętrzne cylindra i zewnętrzną tłoka zacisku.

2. W cylinderku hamulca bębnowego:

- wewnętrzne powierzchnie osłon tłoczków,

- pierścienie uszczelniające lub tłoczki gumowe,

- powierzchnie - wewnętrzną cylinderka zewnętrzne tłoczków,

3. W pompie hamulcowej (fot. 2):

- zewnętrzną powierzchnię uszczelki A(wskazane jest przestrzeganie instrukcji montażowych producentów),

- zewnętrzne powierzchnie tłoczka B,

- powierzchnie C - wewnętrzną korpusu pompy i zewnętrzne tłoczków.

Zastosowanie tych smarów pozwoli, że np.tłoczek zacisku hamulca tarczowego będzie lekko przesuwał się zarówno bezpośrednio po naprawie jak wiele miesięcy potem. Łatwość ruchu tłoczka jest niezbędna dla zapewnienia prawidłowej pracy hamulców, szczególnie przy śliskiej nawierzchni.

Jeśli układ hamulcowy posiada układ ABS,to prawidłowy ruch tłuczków w zaciskach gwarantuje też prawidłowość pracy tego układu.Warto podkreślić, że stosowanie tych smarów nie zwalnia z dbałości o płyn hamulcowy.

Do smarowania części będących w kontakcie z płynem hamulcowym, nie wolno używać żadnych innych smarów jak tylko dopuszczone do tego kontaktu!

Smary do połączeń ruchowych mechanizmów hamulcowych

Smarowanie tego typu połączeń, ma duże znaczenie, ze względu na sprawność hamulca. Mimo dużych nacisków jednostkowych,wysokiej temperatury oraz środowiska sprzyjającego korozji (woda, woda z solą),te smary powinny zapewnić możliwość swobodnego przemieszczania się elementów hamulca, bez zacięć, tak, aby: klocki hamulcowe były jednocześnie dosuwane do tarcz hamulcowych z taką samą siłą do nich dociskane; gdy hamulec nie jest używany,klocki hamulcowe nie ocierały o tarczę hamulcową, bo powoduje to wzrost zużycia paliwa, klocków tarczy hamulcowej, a przede wszystkim może spowodować powstanie różnic grubości tarczy hamulcowej, które są powodem nieprawidłowej pracy hamulców.

Do smarowania ruchowych połączeń mechanizmów hamulcowych, które nie mają styku z płynem hamulcowym, służą smary,które można podzielić na dwie, scharakteryzowane poniżej grupy.

Smary zalecone przez producenta układu hamulcowego lub samochodu. Ze względu na różnorodność konstrukcji hamulców, najlepszym rozwiązaniem jest używanie smarów, które do danych miejsc zalecił producent układu hamulcowego lub samochodu.

Należy pamiętać, o smarowaniu części mechanizmu hamulca ręcznego. Jest rzadko obsługiwany a pracuje w trudnych warunkach: wilgoć, podwyższone temperatury oraz duże naciski jednostkowe. Dla zapewnienia im ruchliwości i ochrony antykorozyjnej, należy stosować odpowiednie dla nich środki smarne.

Smary z tej grupy powinny stosować przede wszystkim serwisy specjalizujące się w naprawach układów hamulcowych, aby zapewnić najwyższą fachowość i jakość wykonywanych prac.

Smary do połączeń ruchowych mechanizmów hamulcowych, ogólnego przeznaczenia, niezawierające cząstek miedzi i metali ciężkich.

Są to smary przeznaczone przez producentów do smarowania mechanizmów hamulców. Przeważnie producenci podają,że służą one do:

- pokrywania tylnej ścianki płytki nośnej klocków hamulcowych i ich prowadnic w uchwycie zacisku hamulcowego,

- smarowania mechanizmów hamulców.

W tej grupie nie ma smarów zawierających cząstki miedzi metali ciężkich. Takie smary były od dawna i są w ofercie wielu producentów, jednak producenci hamulców opowiadają się za ich niestosowaniem. Głównie dotyczy do smarów na bazie miedzi, bo stały się one popularne wśród mechaników.

Wynika to z dwóch powodów:

1. Smar na bazie miedzi, w kontakcie z częściami aluminiowymi, zwiększa skłonność do zjawiska korozji elektrochemicznej, na styku obu metali. Miedź ma bowiem potencjał elektrochemiczny +0,34 V, a aluminium -1,67 V, co sumarycznie daje różnicę potencjałów 2,01 V. Powoduje to powstanie mini ogniwa elektrycznego, które szczególnie w środowisku wody z solą (spełnia ona rolę elektrolitu) przyspiesza wspomniane zjawisko.

2. Według producentów hamulców,smary stosowane w hamulcach z ABS-em lub czujnikami zużycia klocków hamulcowych:

- nie mogą zawierać miedzi i metali ciężkich,

- nie mogą przewodzić prądu elektrycznego.

Smary, które nie spełniają tego warunku, mogą zakłócać pracę czujników prędkości obrotowej kół układów ABS czujników zużycia klocków hamulcowych.

Częściową alternatywą w stosunku do smarów na bazie miedzi, są smary na bazie aluminium, ponieważ nie powoduje korozji w kontakcie z aluminium, ale one również przewodzą prąd elektryczny, wiec nie mogą być stosowane w samochodach z systemami ABS i czujnikami zużycia klocków hamulcowych.

Z powyżej podanych powodów, zdecydowanie zaleca się stosowane do połączeń smarowania ruchowych smarów bez dodatków cząstek miedzi i metali ciężkich, zdolne do przenoszenia dużych nacisków, wytrzymujące wysokie temperatury, nieprzewodzące prądu elektrycznego oraz zapobiegające korozji.

Stosowanie zwykłego smaru np. do łożysk jest niedopuszczalne, bowiem nie jest on w wstanie zachować swoich własności w temperaturach, które występują w hamulcach tarczowych i bębnowych.

Smary do zabezpieczania elementów hamulca przed korozją

Każdy ze smarów przeznaczonych do smarowania połączeń ruchowych mechanizmów hamulcowych, może być stosowany do zabezpieczania powierzchni przed korozją. Przykładowo montując czujnik prędkości obrotowej koła, układu ABS, w gnieździe, należy ścianki tego gniazda powlec smarem, dla zabezpieczenia przed przedostaniem się wody do gniazda czujnika i przed korozją jego powierzchni gniazda (fot. 3).

Środki ułatwiające ruch klocków hamulcowych w prowadnicach uchwytu zacisku hamulcowego

Przy każdym montażu klocków hamulcowych, należy czyste prowadnice uchwytu zacisku hamulcowego, w których przesuwają się prowadnice płytki nośnej klocka hamulcowego, pokryć cienką warstwą smaru (fot. 4). Oczywiście, jeśli montowany klocek pracował już wcześniej, i jest montowany ponownie, to jego elementy prowadzące należy przed montażem też oczyścić.

Smar ma na celu:

- ochronę powierzchni prowadnic uchwytu zacisku hamulcowego, przed korozją,

- zapewnienie klockowi hamulcowemu możliwości swobodnego przemieszczania się, co jest szczególnie ważne, aby klocek hamulcowy, po cofnięciu tłoka zacisku hamulcowego, odsuwał się od tarczy hamulcowej, aby tarcza nie ocierała o niego.

Nie należy do tego celu używać pasty miedzianej ze względu podanych poprzednio.

Piski klocków hamulcowych i ich przyczyny

Bezpośrednią przyczyną pisków klocków hamulcowych są drgania materiału ciernego, gdy współpracuje on z tarczą hamulcową. Gdy występują, a wcześniej ich nie było, powinno się najpierw ustalić przyczynę powstawania pisków i ograniczyć intensywność ich powstawania.Nie zawsze jest za nie odpowiedzialny klocek hamulcowy. Może zdarzyć się, że trudno jest znaleźć przyczynę pisków. Ponadto po wymianie zarówno klocków hamulcowych jak i tarczy hamulcowej, piski mogą nie zaniknąć lub właśnie dopiero wtedy się pojawić. Przyczyną może być jakieś nie zlokalizowane uszkodzenie,względnie współpracy tych klocków z tą tarczą hamulcową, piski będą towarzyszyć, a serwis nie ma możliwości określenia ich przyczyn.

Jest to spowodowane tym, że warunki współpracy klocków z tarczą hamulcową są bardzo różne: niska lub wysoka temperatura: czysta, zabrudzona lub mokra powierzchnia tarczy hamulcowej,korozja na powierzchni tarczy hamulcowej itp. Warunki te ich zmienność sprzyjają powstawaniu drgań. Firmy produkujące klocki hamulcowe zabezpieczają się przed drganiami klocków hamulcowych i piskami stosując sprężyny prowadzące klocek oraz pokrywając tylną ściankę klocka hamulcowego elastyczną warstwą materiału,mającą za zadanie tłumienie przenoszenia powstających drgań. Tych zabezpieczeń może jednak nie być lub mogą nie być wystarczające. Pozostaje sięgnąć po jeden ze środków do likwidacji lub ograniczenia pisków klocków hamulcowych.

Środki przeciwdziałające piskom klocków hamulcowych

Środki te można podzielić na dwie grupy:

1. smary odporne na wysokie temperatury,

2. środki tworzące po wyschnięciu, na tylnej ściance płytki nośnej klocka hamulcowego, warstwę elastyczną.

Smary odporne na wysokie temperatury.

Ich zadaniem jest ułatwienie klockowi hamulcowemu 2 (fot. 5a) wykonywanie niewielkich przemieszczeń,równolegle do roboczej tarczy hamulcowej 3, oraz utrudnienie przenoszenia się drgań klocka na hamulcowego na tłoczek lub zacisk hamulcowy.

W tym celu należy przed montażem,pokryć tylną ściankę płytki nośnej klocka hamulcowego, w miejscu styku z czołową powierzchnią tłoczka hamulcowego lub z powierzchnią oporową zacisku hamulcowego, cienką warstwą:

- smaru używanego do smarowania prowadnic uchwytu zacisku hamulcowego, w których przesuwa się klocek hamulcowy,

- smaru miedzianego, w postaci pasty lub aerozolu, jeśli samochód nie jest wyposażony w układ ABS lub czujniki zużycia klocków hamulcowych.

Nie wolno nanosić smaru na powierzchnie materiału ciernego klocka hamulcowego, również na powierzchnie boczne.

Smary te powinno się stosować profilaktycznie przy montażu klocków hamulcowych, szczególnie tych nieposiadających elastycznej warstwy tłumiącej.  Już niewielkie drgania klocka hamulcowego niszczą warstwę lakieru ochronnego, co sprzyja korozji, lub warstwę  tłumiącą na tylnej ściance płytki nośnej klocka hamulcowego, co powoduje, że przestaje one pełnić swoją funkcję.

Środki tworzące po wyschnięciu,na tylnej ściance płytki nośnej klocka hamulcowego, warstwę elastyczną.Zadaniem warstwy elastycznego materiału tłumiącego jest tłumienie drgań powstających na styku klocka hamulcowego 2 (fot. 5b) tarczy hamulcowej 3.

Środki zabezpieczające połączenia gwintowe przed samoczynnym odkręceniem

W aktualnych konstrukcjach hamulców, do zabezpieczania połączeń śrubowych przed samoczynnym odkręceniem,zamiast różnego rodzaju podkładek, stosuje się specjalne środki chemiczne,będące klejem, który słabiej lub mocniej skleja połączenie śrubowe. Konieczność ich stosowania wynika z występowania w mechanizmie hamulca trzech niekorzystnych czynników, które powodują odkręcanie się połączeń gwintowych:

- drgania,

- nagrzewanie się mechanizmu(powoduje zmianę wymiarów elementów):

- duże obciążenia mechaniczne,pojawiające się nagle.

W instrukcjach serwisowych,producenci samochodów coraz częściej wymagają, aby śruby np. mocujące zacisk hamulcowy do trzpieni prowadzących zacisku były po każdym demontażu wymieniane na nowe.

Wynikać to może z dwóch przyczyn:

1. ze względów wytrzymałościowych,

2. z faktu, ze fabrycznie nowe śruby mają naniesioną na powierzchnię gwintu warstwę środka, który po wkręceniu śruby zabezpiecza ją przez samoczynnym odkręcaniem się.

Jeśli wynika to tylko z przyczyny nr 2, to przeważnie producent w instrukcji serwisowej pisze, że daną śrubę można zastosować po raz drugi i kolejny, ale należy każdorazowo jej gwint pokryć środkiem - i tu jest podany jego numer lub nazwa. Dobrze, jeśli jest to środek pochodzący od znanego producenta. Gorzej, jeśli producent samochodu podaje własną nazwę lub numer katalogowy. Wówczas nie wiadomo jakie parametry techniczne ma dany środek, bowiem trzeba wiedzieć, że jest ich kilka rodzajów,o różnych parametrach.

Najważniejszym jest siła, z którą dany środek zabezpiecza. Są środki zabezpieczające:

1. o małej sile zabezpieczenia -można je demontować bez problemu, z użyciem zwykłych narzędzi,

2. o średniej sile zabezpieczenia (średnio mocne) - można je demontować bez problemu, z użyciem zwykłych narzędzi,

3. o wysokiej sile zabezpieczenia (mocne) - demontaż połączeń śrubowych o mniejszych średnicach gwintów, np. M6, M8, z użyciem zwykłych narzędzi, jest utrudniony, a demontaż połączeń śrubowych o większych średnicach gwintów, np. M30, wymaga ich podgrzania do tempera- tury 300 stopni Celsjusza,ale może być również tak, że niezależnie od średnicy gwintu, ich demontaż wymaga podgrzania połączenia.

Wraz ze wzrostem siły zabezpieczenia złącza, rośnie odporność połączenia na drgania i działanie dodatkowych momentów,które próbują złącze rozkręcić. Inne parametry charakteryzujące tego typu środki to zakres średnic gwintów, do których dany środek może być stosowany oraz zakres temperatur pracy. Czasami może być istotna informacja, czy zabezpieczone połączenie ma być szczelne czy nie. Ważna jest również informacja, czy danym środkiem można pokrywać lekko tłuste lub zakonserwowane na czas transportu gwinty.Generalnie zaleca się jednak oczyszczenie gwintów przed nałożeniem na ich powierzchnię środka zabezpieczającego,.

Przykładowe postępowanie przy ich stosowaniu, przy naprawach hamulców:

1. Jeśli śrubie lub nakrętce nie towarzyszy zabezpieczenie mechaniczne np. podkładka sprężynująca, to należy przyjąć, że to połączenie należy zabezpieczyć omawianym środkiem. Nie trzeba tłumaczyć, jakie konsekwencje będzie miało rozkręcenie złącza w hamulcu.

2. Jeśli wiadomo, użycia którego środka wymaga w instrukcji serwisowej producent, to dobrze jest użyć tego środka lub innego o podobnych parametrach.

3. Przeważnie jednak ciężko dowiedzieć się, który środek zaleca producent.  

Zdjęcia i tekst pochodzą z artykułu„Smary i środki chemiczne w naprawach układów hamulcowych” w dodatku technicznym do Wiadomości IC „Obsługa układów hamulcowych cz. 2 - Diagnostyka i obsługa akumulatora” nr 25/ grudzień 2007